20 Öncüldeki parçada “sözcükler, kimsesizler”e benzetildiğinden A, parçanın genelinde sohbet havası olduğundan C, “kimi” sözcüğü sürekli tekrar edildiğinden D, parçada örnekler peşi sıra verildiğinden E, parçanın anlatımıyla ilgili olarak söylene-bilir. Ancak parçada bir başkasının sözüne yer verilmediğin- 7 sınıf talebeleri türkçe edat, bağlaç ve ünlem ile ilgili testleri çözerek konuyu daha iyi kavrayabilirler. Cümle bir düşünceyi, bir dileği, bir duyguyu anlatan bir veya birden sözcükten oluşan anlatım birimidir. Cümle içinde sözcüklerin veya sözcük gruplarının üstlendikleri görevlere öge denir. Bunlar genel tanımlarımız ve işin teorik kısmı, önemli olan aşağıda vereceğimiz tabloda öğeleri bulmak için yükleme sorulan soruları kavramak. Bunun en kolay yol soru Algoritma1. Program nedir? Günlük hayattaki rutin bir işi bilgisayar aracılığı ile hızlı, kolay ve doğru bir şekilde yapabilmek için gerekli komutların bilgisayar ortamında yazılmasıyla ortaya çıkan uygulamalara program adı verilir. Bağlaç) (ile = ve) VE BAĞLACI ÖRNEKLER: Türkiye ve Hırvatistan bu sene şarkı yarışmasına katılmadılar. (Özneleri bağlar) (Özne) (Özne) Çarşıdan gazete ve ekmek aldım. (Eş görevli sözcükleri (bsiz. nesne) bağlar) Okuldan geldim ve dershaneye gittim. (Cümleleri (yüklem) bağlar) Bahçedeki otları yoldum ve bir köşeye yığdım . (Cümleleri bağlar) Veinne Rabbeke lezû fadlin alenNasi ve lâkinne ekserehüm lâ yeşkürun yine de unutma ki senin rabbin, rabbeke; senin rabbin formu daima Resulallah’ı teselliye yönelik bir ima içerir. Yani seni koruyan, seninle beraber olan, seni hiç bırakmayan, seni sımsıkı tutan rabbin. Hep böyle bir ima içerir. Evet, senin rabbin insanlığa BVs0F5y. Bağlaçlar Eş görevli kelimeleri ya da kelime gruplarını, anlamca ilgili cümleleri bağlamaya yarayan kelimelere bağlaç denir. Bağlaçlar, “sıralama, zıt anlam, nedenlik, açıklama, pekiştirme, denkleştirme ve olasılık” bağlaçları olmak üzere çeşitlere ayrılır. Örnekler Kitapları üs defterlerini bizde unutmuş, sıralama Kitabı okudu ama özetleyemedi. Karşıtlık Bu gerçeği halk anlamalı çünkü bu gerçek halkın gerçeği. Nedensellik Ailen de dostların da seni aramadı. Ne eş ne dost kalmış ortada! Ünlemler Anlatıma güç katmak maksadıyla, anlık duygularımızın ifadesi olarak ağzımızdan bir çırpıda çıkan kelime ya da kelime gruplarıdır. Ünlemler iki çeşittir 1. Asil Olarak Ünlem Olan Kelimler Ey, hey, bre, vah, tüh gibi kelimeler asıl itibariyle ünlem olan kelimelerdir. Örnekler Of gençliğim eyvah! Hey hey, yine de hey hey! 2. Sonradan Ünlem Anlamı Kazanan Kelimeler Köken itibariyle ünlem olmayıp cümle içerisinde ünlem anlamı kazanan kelime ya da kelime gruplarıdır. Örnekler Alçak adam! Seni hain seni! Koş ! Not” İle”edatı bazen cümlede görevinde kullanılır. Bağlaç görevinde olan “ile” edatı “ve” bağlacının cümledeki işlevini üstle­nir. Örneğin, “Emre ile ve Aras, [jeoloji kitabı üzerinde çalışıyorlar.” cümlesinde ile edatı; ¡edat görevinde değil, bağlaç görevinde kullanılır. BAŞKA BİR KAYNAK Eş görevli ya da birbiriyle ilgili sözcükleri, sözcük öbeklerini, özellikle cümleleri bağlamaya yarayan, bunlar arasında anlam bağdaşıklık ve yapı dil bilgisi, bağlaşıklık bakımından ilgi kuran sözcüklere bağlaç denir. Uyarı Bağlaçlar eş görevli ya da birbiriyle ilgili sözcükleri, söz öbeklerini birbirine bağladığında bağlama grubu oluşturur. Bu bağlama grupları cümlenin ögelerinde özne, nesne, yüklem, dolaylı tümleç ve zarf tümleci olarak görev yapar. Örnek Halide Edip Adıvar ile Yakup Kadri Karaosmanoğlu, çok okunan yazarlarımızdandır. Bağlama grubu Özne görevinde Sait Faik Abasıyanık, kuşları ve balıkları anlatır çoğu öyküsünde. Bağlama grubu belirtili nesne Uyarı Bağlaçların cümleden çıkarılması, çoğunlukla cümlenin anlamında bir daralmaya ya da bozulmaya sebep olmaz. Edatların cümleden çıkarılması hâlinde, anlatım bozukluğu oluştuğunu unutmayınız. Aşağıda çok kullanılan bağlaçlar verilmiştir. Ve Bu bağlaç eş görevli sözcükleri ve cümleleri birbirine bağlar. Örnek Matematik ve Türkçe derslerinde daha başarılıyım. Bağlama grubu dolaylı tümleç görevinde Sabah erkenden uyandık ve yola çıktık. Cümleleri birbirine bağlamıştır. Amerika ve Kuzey Kore gerilimi tırmandırıyor. Bağlama grubu özne görevinde İle Çoğu zaman “ve” bağlacıyla eş görevli kullanılır. Ancak bu bağlaç cümleleri bağlama göreviyle kullanılmaz. İle sözcükler arasında anlam ilgisi kurduğunda edat olur. Bu durumda “ile” yerine “ve” getirilemez. Örnek Hayatında hiç gazete ve dergi okudun mu? Bağlama grubu belirtisiz nesne görevinde Dünya ile Güneş arasındaki mesafe oldukça fazladır. Bağlama grubu, sıfat grubunun içinde özne görevinde Kardeşimle pek anlaşamayız. Edat grubu durum zarfı görevinde De Eklendiği sözcüğü, önceden geçen ya da geçmiş gibi düşünülen görevdeş bir sözcüğe bağlar; eşitlik, gibilik, katılma anlamları katar. Bu bağlaç “dahi, bile” bağlaçlarıyla görevde özdeştir. Bu bağlaç bulunduğu cümleye göre değerlendirilir ve çok farklı anlamlar kazandırır. Bu anlamların başlıcaları şunlardır Uyarı De bağlacı bulunma hâl ekiyle karıştırılmamalıdır. Bağlaç olan de/da her zaman ayrı yazılır; ünsüz benzeşmesine uymaz, ta/te şekilleri yoktur. Örnek Üçü de yaralanmış. birliktelik anlamı Önce kendin yap da sonra bizden iste. azarlama anlamı Adam olacaksın da ben göreceğim. küçümseme anlamı Gitmem de gitmem. direnme, inat anlamı Buraya gelmiş de bize uğramamış. sitem anlamı Kazansam da kazanmasam da önemli değil. umursamama anlamı Sen üniversiteyi kazan da ben masraflara katlanırım. istek anlamı Size de bir kahve yapayım. başkalarına yaptığım gibi O filmi ben de izledim. eşitlik Ki Bu bağlaç genellikle cümleleri birbirine bağlar. “Ki” bağlacından sonra gelen cümle önceki cümlenin açıklayıcısı olur. “Ki” bağlacı işaret sıfatı olan ki ekiyle karıştırılmamalıdır. Bu bağlaç her zaman ayrı yazılır çünkü bağlaçlar ek değildir, bir sözcük türüdür. Örnek Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. sitem anlamı Canı sıkılmış ki bizimle gelmedi. neden sonuç Atatürk der ki “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir.” açıklama Acaba beni affeder mi ki… kuşku Dışarı çıksam mı ki… kararsızlık Karşıtlık Anlamı Kazandıran Bağlaçlar “Ama, fakat, lakin, ancak, oysa, yalnız, halbuki, ne var ki, hiç değilse, bununla birlikte, şu var ki…” gibi bağlaçlardır. Örnek Onunla konuştuk fakat onu ikna edemedik. Sizinle ancak hafta sonu görüşebilir. O gün karanlıkta yürüdüm ama çok korktum. Kafa orman gibi lakin, o bıyık hep budanır. Nedensellik Anlamı Kazandıran Bağlaçlar “Çünkü, zira, madem, mademki, değil mi ki…” gibi bağlaçlardır. Örnek Bu soruyu çözemedim çünkü bu konuyu bilmiyorum. Bu yıl buğdaylar bol başak verdi zira yağmurlar çok yağdı. Mademki buraya geldiniz, bir kahvemizi için. Koşul Anlamı Kazandıran Bağlaçlar “Şayet, eğer, ise” gibi bağlaçlardır. Örnek Eğer haber verseydik o da bize katılırdı. Şayet fikrinizi değiştirirseniz bize haber verin. Eğer uykun var ise yan odada uyuyabilirsin. Olasılık Anlamı Kazandıranlar “Yoksa, anlaşılan, meğer” gibi bağlaçlardır. Örnek Anlaşılan bu filmin sonu kötü bitecek. Gün ne güzel doğmuş, meğer açık denizde. Yoksa onlarla gitmek istemiyor musun? Özet Anlamı Kazandıranlar “O hâlde, öyleyse, kısaca, sözün kısası, demek ki, örneğin…” gibi bağlaçlardır. Örnek O hâlde sanatçının görevi toplumu aydınlatmak, ona kılavuzluk etmektir. Öyleyse bu bahsi burada kapatalım. Kısaca orada kalmak istemiyorum. Pekiştirme Anlamı Kazandıranlar “Hem, hem de, üstelik, hatta, nitekim…” gibi bağlaçlardır. Örnek Bu elbisenin fiyatı çok uygun hem sana da çok yakıştı. Ürünler çok kaliteli üstelik fiyatları da çok uygun. Denkleştirme Anlamı Kazandıran Bağlaçlar “Veya, veyahut, ya da” gibi bağlaçlardır. Kavramlar arasında denklik ilişkisi kurar. Örnek Kendine ödev olarak bir roman ya da öykü seç. Müzik veya resim dersini seçebilirsin. Karşılaştırma Anlamı Kazandıran Bağlaçlar “Ne…….ne, ya………….ya, hem………..hem, gerek……….. gerek, ister………..ister” gibi bağlaçlardır. Bunlar değişik anlam ilgileri kurar ve değişik ögeleri bağlar. Örnek Gerek baba gerek ana tarafından bir mülke varis olamadım. Hem gider hem ağlar…. Ya bu deveyi güdersin ya bu diyardan gidersin. Hem suçlu hem de güçlüsün. Ne bir not ne de bir iz bırakmış geride. Çin Edebiyatı 19. Yüzyılda Osmanlı Sahasında Yazılan Mensur Eserler » Bağlaçlar; tek başına bir anlam ifade etmeyen ancak cümle içerisinde şekil ve anlam yönüyle bağıntılı cümleleri, aynı görevde kullanılan kelime ve kelime gruplarını birbirine bağlayan, bağlandıkları sözcükler arasında anlam ilişkileri kurabilen sözcüklerdir. Bazı kaynaklarda Türkçede bağlaçların bulunmadığını ancak daha sonraki yıllarda yabancı dillerden bu sözcüklerin dile dâhil olduğunu belirtir ancak eski metinler incelendiğinde bağlaç ihtiyacının başka şekillerde karşılandığı ve zamanla bugün kullanılan bağlaçların aşamalı bir şekilde dildeki yerini aldığı görülebilir. Genellikle en sık kullanılan bağlaçlar; ya, ya da, yahut, veyahut, de, bile, dahi, ki, ile, yalnız, ancak, ama, fakat, lakin, ne var ki, kaldı ki, bile, hele gibi sözcüklerdir. Sayfa İçerikleri1 Özelliklerine Göre Yalın “Ve” “İle” “De – Da” “Ki” Bileşik “Oysa – Oysaki” Öbekleşmiş “Ya…. ya” Türemiş bağlaçlar2 Kullanılışlarına göre Denkleştirme eş değerlik Karşılaştırma Sıralama Başa gelen Sona gelen bağlaçlar Özelliklerine Göre Bağlaçlar Yalın bağlaçlar Yalın bağlaçlar, herhangi bir ek almamış ya da bir kelimeyle birleşmemiş olan basit sözcüklerdir. Kök halindeki ama, ile, de, ve, hem, yani gibi sözcükler bu bağlaçlara örnektir. “Ve” Bağlacı Ve bağlacı en çok kullanan bağlaçtır ve Arapça kökenlidir. Cümle içerisindeki aynı görev ve türdeki sözcükleri bağlama görevindeki sıralama bağlaçlarındandır. Fizik ve matematik derslerinden kalmışım. İstanbul ve Ankara bu bakımdan ön plana çıkan şehirlerimiz. İşten geldi ve yemeğini yedi. “İle” Bağlacı Birbirine yakın ve eş anlamlı sözcükleri birbirine bağlayan sıralama bağlacıdır. Cümle içinde ve bağlacı ile eşdeğerdir. Yaşam ile ölüm arasında ince bir çizgi vardır. Matematikle fizik dersini bir türlü anlayamadım. UYARI! İle’ sözcüğü cümlede hem edat hem de bağlaç görevinde kullanılabilmektedir; ile’ sözcüğünün yerine ve’ bağlacı getirildiğinde anlam bozuluyorsa edat, anlam bozulmuyorsa bağlaçtır. Örnek Bilgisayarla telefon çağımızın en sık kullanılan araçlarından. Bilgisayar ve telefon = bağlaç Robot ile kaynatamadığımız parçaları elde kaynatıyoruz. Robot ve kaynatamadığımız = edat “De – Da” Bağlacı Kullanıldığı yerde kendisinden önceki sözcüğün anlamını güçlendirir. Bağlaç olan de’ sözcüklerden ayrı bir şekilde yazıldığı için hiçbir zaman te-ta’ şeklinde kullanılmaz. İstanbul’a giden otobüste ben de vardım. Sonunda matematik sınavından da geçtik. Sağlık Bakanlığı da konuyla ilgili açıklama yaptı. UYARI! De’ bağlacı ismin bulunma hâl eki olan de-da’ ekleriyle karıştırılmamalıdır. De’ bağlacı her zaman kendisinden önceki sözcükten ayrı yazılır ve cümleden çıkartıldığında anlamda bozulma olmaz. Ancak bulunma hâl eki olan de-da’ kendisinden önceki sözcüğe bitişik yazılır ve cümleden çıkartıldığında anlam çozulur. Örnek Ali de sizinle gelmek istiyor. Ali sizinle gelmek istiyor. Ders notlarının Ali’de olması gerek. Ders notlarının ali olması gerek. “Ki” Bağlacı Kendisinden önceki sözcükten ayrı yazılan ki’ bağlacı cümledeki farklı öğeleri birbirine bağlar, iki cümle arasında neden-sonuç anlamı kurar. Unutma ki sizin için gece gündüz çalışıyor. Çok çalışmalısın ki istediklerini elde edebilesin. Çaba göstermiyorsun ki öğrenesin. UYARI! Türkçede ki’ sözcüğü cümlede üç farklı görevde kullanılabildiğinden Sıfat, ilgi zamiri, bağlaç bunları birbirleriyle karıştırmamalıyız. Bu kullanımlardan sadece bağlaç olan ki’ kendisinden önceki sözcükten ayrı yazılmaktadır. Öyle bir geçer zaman ki! Bağlaç Şuradaki çocuklara biraz yardım edin. sıfat Belimdeki ağrı dün akşam biraz kesildi. ilgi zamiri Bileşik bağlaçlar Bileşik bağlaçlar; oysa, yoksa, sanki, öyleyse, kim bilir gibi sözcükler olup iki ayrı kelimenin birleşmesinden oluşur. Bileşik bağlaçları oluşturan kelimeler her zaman bağlaç türünden olmayabilir; kim bilir bağlacındaki kim’ zamir, bilir’ ise çekimli fiildir. Sanki bağlacı ise san san-mak fiil kökü ile ki’ bağlacının birleştirilmesiyle oluşmuştur. “Oysa – Oysaki” Bağlaçları Cümleler arasında karşıtlık ilgisi kuran bağlaçlardandır. Ali bizi evde bulamamış oysa tüm gün evdeydik. Yalnızlıktan hoşlanıyordu oysaki geniş bir çevresi var Öbekleşmiş bağlaçlar Ayrı ayrı kelimelerin bir arada kullanılmasıyla ortaya çıkan bağlaçlardır. Bazen ya da, hem de gibi iki bağlacın yan yana kullanılmasıyla da oluşabilir. Bazen ki bağlacıyla birlikte bir bağlaç öbeği oluşturulduğu da olur; değil mi ki, nerede kaldı ki gibi. Başka bir deyişle, sözün kısası, bir bakıma gibi tamlamalar da bağlaç işlevi görürler. Gel gelelim, ne bileyim, zorla değil ya gibi kısa cümleler de kalıplaşarak bağlaç niteliği kazanabilir. Öbekleşmiş bağlaçlardan yenilemeli bağlaçlar çok yaygın olarak kullanılır. İster sev ister sevme. Ne istediğin belli ne istemediğin. Ya bugün gel ya hiç gelme. Ya o hülyalı gözler? Ya istediğin gibi olmazsa “Ya…. ya” Bağlacı Bu bağlaç iki cümlenin karşılaştırılması ve iki cümledeki yargılardan birini seçme anlamı katar. Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin. Ya zengin olursan ya fakir. Ya dersten kalıyor ya devamsızlıktan. Türemiş bağlaçlar Türemiş bağlaçlar, isim ya da fiil soylu kelimelerden türetilmiş bağlaçlardır anlaşılan, gerçekten, kısacası, mesela, örneğin, üstelik gibi. Kullanılışlarına göre bağlaçlar Denkleştirme eş değerlik bağlaçları İki kelime, kelime grubu ya da cümlenin arasına girerek birbirinin yerini tutabilecek; iki unsuru birbiriyle denkleştirme, karşılaştırma ilgisiyle bağlayan; veya, veyahut, yahut, ya edatlarıdır; kavun veya karpuz, masa veya sıra, seni gören ya deli diyecek ya gülüp geçecek gibi. Karşılaştırma bağlaçları Birbirleriyle karşılaştırılan grup veya unsurları, mukayese ilgisiyle bağlayan ama, dade, gerek, ha, hem, ister, ne gibi bağlaçlardır. Ama haklı ama haksız herkese itiraz eder. Eyere de yaraşır semere de. İster fakir ister zengin olsun. Bu edatlar, karşılaştırılan unsurlardan biri, hepsi veya hiçbiri ifadesiyle üç farklı işlev üslenir. Ya akıl ve ya para. Ya paranı ya canını. birini Hem kel hem fodul. hepsi Ne kızı veriyor ne dünürü küstürüyor. hiçbiri Sıralama bağlaçları İki kelimenin arasına girerek arka arkaya gelen sözcükleri bağlamaya yarayan dahi, ile, ilâ, ve bağlaçlarıdır; Karagöz ile Hacivat, Suç ve Ceza gibi. Başa gelen bağlaçlar Cümleler arasında türlü anlam ilgileri kurarak onları birbirine bağlayan bağlaçlardır; âdeta, ama, ancak, bari, belki, binaenaleyh, çünkü, eğer, fakat, gerçi, güya, hakeza, hâlbuki, hatta, hazır, hele, illâ, illâ ki, kaldı ki gibi. Örnek Eskiden daha çok okuyordu. Daha sekiz yaşındayken tarih kitapları okumaya başlamıştım. Mustafa’nın kaza yaptığını biliyorum. Fakat bunu sana kim haber verdi? Beni yeni evine davet etmedi. Hâlbuki ben hediyesini bile almıştım. Sona gelen bağlaçlar Bile, da de, dahi, değil, ise, ki, ya gibi bağlaçlardır. Getirildiği kelimeyi sonraki unsurlara bağlar. Bu edatların pek çoğunda kuvvetlendirme ifadesi vardır Baksan a! Ben de özledim. Sağır Sultan bile duydu. Bu da geçer yahu! Hele bir nefes alayım da. Adam sen de. Böyle de yatılmaz ki. Onlar şehirliydi biz ise köylüydük. İse edatı, şart kipi ekiyle karıştırılmamalıdır. Yorgun değilsin ya. Ev kira değil ya varsın küçük olsun. Ayrıca bakınız; Zarf Nedir? Özne Nedir? Fiilimsi Nedir? İsim nedir? Fiil Nedir? Sıfat Nedir? Zamir Nedir? Yüklem Nedir? Edat İlgeç Nedir? Bu yazımızda bağlaç olan ki ile ilgili cümleler örnekler 10 tane kısaca olarak bilgi aktaracağız. Bağlaçlar, iki cümleyi ya da kavramı birbirine bağlayan kavramlardır. Cümleye anlam katarlar. Cümleden çıkarıldıklarında anlam bozulmaz ama cümlede anlam daralması yaşanır. Bağlaçlar daima ayrı yazılır. Bağlaç olan ki de ayrı yazılır. İki kavramı ya da ifadeyi birbirine bağlar. Ki bağlaç olarak cümleden çıkarıldığında anlam değişmez ama daralmaya uğrar. Bağlaç olan ki ile ilgili cümlelere örnekler şu şekildedir *Sen yanıma gel ki rahatça oturalım. *Bana öyle bir şey söyle ki seni affedeyim. *Bu kitapları oku ki bilgin artsın. *Sus ki arkadaşın konuşsun. *Gel ki göresin. *Gördükten sonra anlaman lazım ki ona göre davranmalısın. *Sen benim yanıma gelmedin ki yardım etmedin diyesin. *Amcanla görüş ki kararını ver. *Baban bir şey demez ki sevinir. *Annem size gelmez ki geri gider. Bağlaç olan ki'nin yazılışı ve Türkçedeki "ki" kullanımları TÜRKÇEDEKİ "Kİ" KULLANIMLARI Türkçede üç türlü "ki" vardır 1. Bağlaç olan "ki" Her zaman ayrı yazılır. 2. Önad yapan "-ki" Bitişik yazılır. 3. Adıl ilgi adılı yapan "-ki" Bitişik yazılır. Dilimizdeki bu üç farklı "-ki"yi birbiriyle karıştırmamak için şu kolay yöntemleri uygulayabiliriz * Tümce içerisinde "ki"den sonra "-ler" çokluk ekini getirebiliyorsak o "ki", adıl yapan "-ki" ekidir. Ayrıca adıl olan "-ki" ekinin bir adın yerini tuttuğunu ve genellikle adılların üzerine geldiğini de unutmamak gerekir. Örnekler Arabam bozuldu , seninkilerni kullanabilir miyim? Onunkiler seninkin/lerden daha iyi olmuş. * Önad yapan "-ki" de önad tamlaması kurar. Önad yapan "-ki" her zaman bitişik yazılır. Önündeki ada "hangi" sorusunu yönelterek bulur ve diğer "ki"lerden ayırt Sokaktaki çocuklara sahip çıkmamız gerekiyor. Hangi çocuklar? Sınıftaki öğrenciler dışarı çıksın. Hangi öğrenciler? * Bağlaç olan "ki" ise her zaman ayrı yazılır. Türkçedeki "-ki" ekleriyle karıştırmamak için tümceden çıkartırız, tümcenin yapısında ciddi bir bozukluk olmuyorsa o "ki" bağlaç olan "ki"dir. Ayrıca bağlaç olan ki'nin daha vurgulu söylendiğini de göz önünde bulundurmak gerekir. Örnekler Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. Duydum, unutmuşsun gözlerimin rengini Sen ki dünyalara değersin. Sen dünyalara değersin. Şimdi anlıyorum ki o yaptıklarım bir hataydı. Şimdi anlıyorum, o yaptıklarım bir hataydı EK BİLGİ "Mademki, halbuki, oysaki, çünkü, sanki" gibi bazı kalıplaşmış sözcüklerindeki "ki"ler bağlaç olmasına karşın bitişik yazılır.

bağlaç olan ki örnekleri 20 tane